4

Mariken in de tuin der lusten is fascinerende opera

Een opera maken in het Middelnederlands op een tekst die vijfhonderd jaar oud is. Ga er maar aanstaan. Artistiek leider en regisseur Serge van Veggel van OPERA2DAY raakte als neerlandicus al gegrepen door het verhaal en wilde het in 2015, vijfhonderd jaar na het verschijnen van het boek, graag opvoeren als opera. En zo geschiedde. De keuze voor de Griekenland geboren componiste Calliope Tsoupaki, is raak. Zij had al naam gemaakt met haar Lucas Passie, waarin verschillende muzikale tradities samensmelten.  Ze componeerde voor Mariken in de tuin der lusten een fascinerende opera waarin de door Asko/Schönberg en het Tetrakys Ensemble gespeelde middeleeuwse melodieën naadloos overgaan in moderne klanken. Hemels, hoewel de zingende zaag soms iets teveel aandacht opeist.

Van Veggel deelde Mariken net als De tuin der lusten van Jeroen Bosch op in een drieluik:  Eerst zien we de onschuldige Mariken die door haar oom op weg wordt gestuurd voor een boodschap. In deel twee ontmoet ze Moenen (tenor Julian Podger), de duivel, die haar met de belofte dat hij haar alle talen van de wereld zal leren, meevoert naar Antwerpen waar ze zeven jaar in zonden leeft. Hoogtepunt van dit deel is Mariken’s tirade tegen de onwetendheid die ze om zich heen ziet: ‘Doer donconstighe gaet die conste verloren’. Hier ontpopt ze zich als een feministe avant-la-lettre die de onnozelheid van zich wil afschudden en zich wil laven aan kennis. Het zou zo maar een zin kunnen zijn uit De Verleiders die de Nederlandse politiek te grazen nemen.

Hannah Hoeksta - de enige actrice tussen de zangers, een aardige vondst die niet altijd goed werkt -  is dan sterk op dreef, maar wordt ruw afgekapt door het wagenspel met verteller Joop Keesmaat. Dat haalt de vaart en magie uit de opera. Die magie keert ook niet meer terug in het derde deel, waarin we zien hoe Mariken door de paus (countertenor Michael Chance) wordt veroordeeld om als boetedoening de rest van haar leven geketend door te brengen met drie ringen om nek en polsen. Maar opeens wordt dan wel duidelijk wat de openingsscène verbeeldde: de  toorn gods, gesymboliseerd door een grote vermanende vinger en drie ijzeren ringen die een vloer bezaaid met Marikens domineren. Maar Mariken komt aan het eind van haar leven in verzet tegen het gezag van de kerk. Ze heeft zichzelf vergeven en werpt de ketenen af.  Zo overwinnen uiteindelijk de rede en het geloof in het goede en delven geloof en onwetendheid het onderspit.

Mariken in de tuin der lusten -  Opera2day in coproductie met het Nationale Toneel met medewerking van Asko|Schönberg, Cappella Amsterdam en  Tetraktys Ensemble, gezien op 11 oktober in de Koninklijke Schouwburg Den Haag. Tournee t/m 21 november

Foto: Deen van Meer 

 

Meer weten