Hans Dagelet & Jacqueline Blom in iHo bij Oostpool

De discussie rond een actief en legaal levenseinde is hyperactueel. Met iHo gooit Oostpool een knuppel in het hoenderhok. De Amerikaanse Pulitzer Prijs-winnaar Tony Kushner schreef met iHo een veelkantig huiskamerdrama en familieportret over een man van 72 die denkt dat hij aan Alzheimer leidt en een doodswens koestert. Tekst: Eric Korsten

iHo is de verkorte titel van The Intelligent Homosexual's Guide to Capitalism and Socialism with a Key to the Scriptures or iHo uit 2009. Bij Toneelgroep Oostpool zet regisseur Marcus Azzini zijn tanden in het stuk. Hij leidde twee seizoenen geleden in Kushners Angels in America Jacob Derwig en Maria Kraakman naar de toppen van hun kunnen met ieder een nominatie voor respectievelijk de Louis en Theo d’Or. Ook in iHo kan hij beschikken over een sterrencast, met onder meer de ‘Or’ 2017-genomineerden Hans Dagelet en Jacqueline Blom. Begin dit jaar vormden zij in Ondertussen in Casablanca een hemels koppel. 

Geen koppel In iHo delen beiden opnieuw gelijktijdig het podium. ‘Deze keer zijn we geen koppel hoor’, tempert Dagelet lichtjes maar resoluut het verwachtingspatroon. ‘In dit stuk speel ik Gus, een verstokte communist’. Blom vindt haar personage een rare tante. ‘Zij is activistisch ingesteld en bij Gus ingetrokken. Het is een wat ‘geïmplodeerde’ rol die, zoals ik het nu inschat, weinig kansen biedt om groot uit te pakken.’ Ook Gus bezit vreemde trekjes. Blom: ‘Zijn leven lang heeft hij comfortabel van een uitkering kunnen genieten en zet in het leven graag de dingen naar zijn hand. ‘Een manipulatief mannetje’ bevestigt Dagelet, die net als deze Gus 72 jaar is, ‘maar daar eindigt de overeenkomst ook wel zo’n beetje.’ Niet een rol dus die hem bij voorbaat overtuigt. De dag na de eerste gezamenlijke lezing van het script stak Dagelet zijn vinger op, want ‘ik had werkelijk niks met Gus.’ Azzini, die nooit eerder direct met Dagelet noch Blom samenwerkte, ontplofte bijkans: ‘Dit is nog me nog nóóit overkomen! De hoofdrolspeler die niet gelooft in zijn rol!’ Daarna hebben we het in de spelersgroep over Gus gehad. Ik ben hem er beter door gaan begrijpen. En vergeet daarbij dit niet: Kushner schrijft voor iedere opvoering een nieuwe versie, met locale invalshoeken. Ook nu. Dat is spannend.’

Niet loodzwaar Blom en Dagelet zijn het erover eens dat iHo ‘link en doordacht’ in elkaar steekt. ‘Bijna als een partituur,’ zegt trompettist, schilder, schrijver en toneelspeler Dagelet. Voor hem komt het stuk erg dicht op de huid. ‘Mijn vader maakte op zijn 65e in het ziekenhuis een einde aan zijn leven. Daar had ik toen geen enkel begrip voor. Dat is veranderd. Mijn moeder is nog daarvoor aan kanker overleden. Er werd niet veel over het einde gesproken, kop in het zand, doen alsof er niets aan de hand is.’ Bloms ouders zijn nu in de tachtig. ‘Ze hebben elkaar nog, dat is mooi. Maar soms zie ik aan ze dat doorgaan een hele opgave is.’ iHo is niet op voorhand loodzwaar of moralistische kommer en kwel. ‘Wrang, dan weer pijnlijk, ontroerend maar ook erg humoristisch,’ vat Blom samen. ‘Zoals Amerikanen dat zo goed kunnen, maar ook Engelsen en Fransen. Je waant je bij tijd en wijle regelrecht in een komedie. Met humor kun je diepere lagen bereiken. Humor en mededogen heb je nodig om het leven draaglijk te maken en er tegelijkertijd iets wezenlijks over te vertellen.’ ‘Komedie, dat is jouw terrein,’ meent Dagelet, ‘maar nog nieuw voor mij. De laatste vijftien jaar heb ik überhaupt nauwelijks op de theaterplanken gestaan. Zij,’wijzend op Blom, ‘zij is werkelijk virtuoos, een goddelijk comedienne. Het is trouwens veel moeilijker iemand aan het lachen dan het huilen te brengen, wist je dat? Een technische kwestie van timing vooral, maar ook van energie.’ ’En natuurlijk razendsnelle verbeeldingskracht en improvisatievermogen,’ vult Blom aan.’Ik hoop dat je de Louis wint’, zegt Dagelet beminnelijk. ‘De Theo ,’ verbetert Blom hem glimlachend.

Regisseur Marcus Azzini over iHo ‘Het stuk is zo rijk als de titel lang. Aan de keukentafel van de familie Marcantonio komen eigentijdse kwesties samen: idealisme, religie, alternatieve gezinsvormen, migratie en euthanasie. Een verhaal over mensen van onze tijd. Ik zag het stuk vorig jaar in Londen en was meteen verrukt.’ ‘Ik ben een echte Kushner-fan. Hij is een van onze beste toneelschrijvers. Waarom? Hij voert aan de hand van herkenbare situaties een enorme gelaagdheid op: hoe voed je je kinderen op, hoe leid je je leven, je vorm je je gezin, hoe ga je om met teleurstellingen en verwachtingen, en wat wil je in het leven bereiken. In die kwesties heeft iedereen zijn eigen kruis te dragen. Familieverbanden, samenlevingsvormen, sociale verhoudingen: ik vind dat altijd waanzinnig fascinerende thema’s.’ ‘Mijn moeder is 82, woont alleen maar is voor haar leeftijd nog heel actief. Voor mijn zoon probeer ik het best mogelijke te doen, maar soms is er pijn, zijn er teleurstellingen. We moeten ons realiseren: we maken fouten.’

iHo van Toneelgroep Oostpool is te zien van 23 september t/m 25 november

Foto’s: Janita Sassen, Daniel Cohen en Leonie Ravenstein