Groots acteren in Lange dagreis naar de nacht
De meters hoge wenteltrap is de blikvanger op het toneel. De woonkamer is kaal. Behalve een ronde tafel, een muziekinstallatie en een drankkastje is het er leeg. Kil. Die trap symboliseert de morfineverslaving van Mary Tyrone (Marieke Heebink).
Telkens als ze zegt even te gaan rusten en die enorme trap bestijgt, weten de twee zonen Jamie (Ramsey Nasr) en Edmund (Roeland Fernhout) en vader James (Gijs Scholten van Aschat) dat moeder weer een shot neemt. Zij troosten zich met drank. Het is nooit gezellig in huize Tyrone. Af en toe klinkt een liedje van Randy Newman. Zo horen we I'll be home terwijl de vier rond de tafel staan en zelfs meezingen. Het is een mooi moment dat de worsteling van de vier mensen krachtig illustreert. Want hoe graag ze ook willen, er is er geen thuis voor de Tyrones. Vader trok zijn hele leven door het land als acteur. Zijn kinderen werden geboren in hotelkamers. Dit gezin is niet liefdeloos, maar wel hopeloos.
De voorstelling kent geen decorwisselingen, geen videoschermen, maar moet het doen met slechts een kale kamer. Regisseur Ivo van Hove heeft van Lange dagreis naar de nacht een indrukwekkende voorstelling gemaakt waarin alle nadruk ligt op het acteren. En dat is groots. Het is geweldig om Ramsey Nasr na veertien jaar afwezigheid weer eens te zien spelen. Hoewel Jamie aanvankelijk de minst beschadigde van de vier lijkt, blijkt tegen het einde ook zijn radeloosheid. Dat speelt Nasr prachtig uit. Heebink is een geestelijk wrak, praat voortdurend te veel en is ronduit meelijwekkend. Vader James is een glansrol voor Scholten van Aschat. Je ziet hem voortdurend schakelen tussen woede, frustratie, gierigheid en liefde. Fernhout speelt de zieke Edmund meestal ingetogen. Ook het samenspel tussen de verschillende spelers is vaak intens.
O'Neil schreef zijn autobiografische tekst in 1941. Hij geneerde zich er voor en bepaalde dat het toneelstuk pas na zijn dood opgevoerd mocht worden. Al snel na de première in Stockholm in 1956 groeide het uit tot een moderne klassieker. Het is het ultieme familiedrama, zwanger van allerlei psychologische thema's, maar glashelder en toegankelijk. Het toont mensen van goede wil die een verloren strijd leveren voor een klein beetje levensgeluk. Van Hove en de acteurs bereiken grote hoogten in deze koude enscenering waardoor het drama des te meer voelbaar is.
**** Gezien 25 augustus, Stadsschouwburg Amsterdam. Aldaar nog t/m 31 augustus en in korte series in september, oktober en december. Tournee t/m 7 december. Foto: Jan Versweyveld
