Zuid-Afrikaanse dans die nergens op lijkt en daardoor fascineert
‘Het maakt niet uit hoe groot of klein je billen zijn, als je er maar lekker mee kunt schudden. De activistische choreograaf Mamela Nyamza oogt uitermate relaxt na afloop van de uitvoering van haar Hatched ensemble in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg in Brussel. De voorstelling is binnenkort te zien in de Amsterdamse Stadsschouwburg.
Nyamza is een van de meest eigenzinnige kunstenaars van Zuid-Afrika. Met Hatched ensemble bewerkte ze haar veelgeprezen solo uit 2007. In dit verhalende ballet reflecteert zij op haar status van lesbische moeder en kunstenaar in verschillende culturen en identiteiten. Ze zegt daarover: ‘Ik hou van ballet, maar het ballet houdt niet van ons’ en verhaalt over de strijd die ze voortdurend moet leveren. Ze heeft haar solo nu omgevormd tot een groepswerk omdat ballet van zwarte vrouwen in Zuid-Afrika nog steeds zeldzaam is. Nyamza wil het ballet graag stimuleren en ziet ook kans daarmee de vrouwen waar ze meer werkt in hun kracht te zetten.
Hatched ensemble is een poëtische en intense choreografie die begint met de steeds herhaalde cellosolo van Saint-Saëns, bekend van de stervende zwaan. We zien tien dansers zittend linksachter op het speelvlak en moeten goed kijken om hun subtiele bewegingen van vooral de armen goed te zien. Langzaam schuiven ze zittend naar het midden van de dansvloer. De dansers houden voorwerpen vast die verwijzen naar de periode van kolonisatie en racisme. Die symboliek is niet altijd duidelijk. Een danseres staat op en langzaam volgen er meer. Ze dansen zijwaarts terwijl ze met hun spitzen ritmische geluiden maken wat een bijzonder fraai effect sorteert.
Eergens halverwege wordt de muziek Afrikaans en de dans transformeert van ingetogen naar meer uitbundig. Een van de dansers blijkt operazangeres. Litho Nqai zingt fraaie stukken in een Afrikaanse taal terwijl ze tussen de dansers doorloopt. Muzikant Given Mphago begeleidt de dans op een duimpiano, maar soms klinkt er op band muziek die doet denken aan de townships uit Soweto. De vrolijke energieke klanken vormen een welkome afwisseling in de tot dan toe zeer esthetische en gedragen stijl van de voorstelling. Even later hangen de dansers hun kleren op aan de waslijn, een verwijzing van de traditionele positie van de vrouw.
Hatched ensemble is een spannende choreografie die vragen oproept. Het ligt voor de hand om de voorstelling te zien als een strijd tussen moederschap en kunst en een zucht naar erkenning van een menswaardig bestaan in een nog steeds zwaar racistisch land. Het is van alles wat zo vertelt Nyamza haar publiek in Brussel. Het is een groot genot om deze dansers te zien in een stijl die echt nergens op lijkt, want zeer hybride. De dansers zijn gekleed in halve tutu’s en dansen met ontbloot bovenlijf. Dat is nog nooit vertoond in het klassieke ballet. Ook dat maakt Hatched ensemble een zeer fascinerende ervaring.
Hatched ensmble is op 20 en 21 mei te zien in Internationaal Theater Amsterdam