Oerol-verslag deel 1

Drie dagen lang zijn we op Oerol op Terschelling. Dit is het eerste deel van twee reportages. Het theaterprogramma van Oerol telt meestal tegen de veertig producties. Dit jaar zijn dat er rond de 25. Net als andere festivals heeft Oerol last van gestegen kosten en toegenomen regelgeving. Het leidt onder meer tot een sterk gestegen prijs voor het polsbandje dat iedereen nodig heeft om theaterkaartjes te kopen. Dat bandje was jarenlang vijftien euro, maar kostte vorig jaar al 39 euro en nu 47,50. Net als bij sommige popfestivals geldt er nu een lagere prijs voor jongeren, zij het dat dit bij Oerol geldt voor 35-minners en bij Best Kept Secret voor 21-minners. 

Tekst: Gertien Koster en Jos Schuring, foto's: Geert Snoeijer

Strandbeest zingt - Theo Jansen & Calefax
De stranddieren van Theo Jansen, gemaakt van pvc buizen, zijn wereldberoemd. De vaak enorme schepsels worden voortgestuwd door de wind. Calefax, een kwintet van rietblazers, is al jarenlang fan en wilde samen met Jansen bezien of de beesten muziek kunnen maken. In een speciaal voor deze performance gebouwde schuur vlakbij het enorme strand speelt Calefax moderne, maar ook tijdloze muziek van componist Ned McGowan. Tussendoor vertelt Jansen over zijn beesten waar hij al 34 (!) jaar aan werkt. Ooit deelde hij zijn kennis herover op internet. Dat had tot gevolg dat ‘enkele honderden of duizenden mensen over de hele wereld’ zijn dieren zijn gaan namaken. Daarmee werken ze onbewust mee aan de evolutie. Kunstenaar en uitvinder Jansen heeft zijn objecten altijd gezien als autonome levende wezens. Na het miniconcert in de schuur nemen Jansen en de rietblazers van Calefax ons mee de duinen in. We lopen achter de musici aan die hun hobo, klarinet, saxofoon, basklarinet en fagot ingeruild hebben voor instrumenten van pvc buizen in prachtig gekronkelde wonderlijk ogende constructies. Liggend in het zand, lopend door de duinen spelen zij hun nu improvisatie-achtig klinkende muziek. Even later zitten we voor een groot beest en nemen de musici een meterslange buis in handen die door twee mannen met de mond en door drie mannen met de hand bespeeld wordt. Het is een komische act met theatraal uitvoerde muziek. Jansen vertelt over zijn beesten en de leden van Calafax delen buisjes uit waarmee bezoekers muziek gaan maken onder meer door te blazen langs de bovenkant van de pijp wat een fluitgeluid genereert. Het wordt ons snel en op speelse wijze geleerd.Na nog een kleine uitleg over het evolutionaire vermogen van Jansens beesten neemt hij ons mee naar het oneindig brede strand. De Calefaxmannen spelen hun muziek in een zeecontainer en in de verte zien we Jansen met de Ader Mater. Dat is een gigantisch beest dat langzaam onze kant op komt lopen dankzij de wind in de zeilen. Beeldende kunst, muziek, natuur en wetenschap komen op een schitterende manier samen. Terwijl de musici met hun theatrale kwaliteit imponeren, komt Jansen dichtbij met zijn beest. Het is een magisch moment dat mij opeens enorm ontroert. De passie van de kunstenaar, zijn prachtige creatie, het schitterende strand en honderd mensen die hier van genieten bezorgt mij een enorm geluksmoment. (JS)

Meer dan Bauxiet - Emma Lesuisse & Silbersee
Theatermaker Emma Lesuis erfde het filmarchief van oom Wim, een vriend van haar ouders. Het bevat filmpjes uit de jaren ‘40 en ‘50> Die vormden de basis voor haar onderzoek naar de situatie van Suriname tijdens de Tweede Wereldoorlog. Lesuis, die al eerder op Oerol stond met een voorstelling over slavernij, maakte er een muzikale documentaire voorstelling van. ‘Wie weet er iets over Suriname tijdens de Tweede Wereldoorlog?’ vraagt Lesuis aan haar witte publiek. Geen reactie. Ze neemt ons mee naar 1940. Op 10 mei bracht de bemanning van de Goslar dit Duitse schip tot zinken vlakbij Paramaribo. Het was de bedoeling om daarmee de doorgang voor Amerikaanse schepen te blokkeren, maar dat mislukte. Het schip belandde elders in de Suriname rivier en ligt daar nu nog steeds. Er waren veel Amerikaanse troepen gelegerd in Suriname vanwege bauxiet. Daar maakten de Amerikanen vliegtuigen en wapens van. Suriname ontwaakte door de komst van de Amerikanen maar zij brachten behalve veel yankeedollars en reuring ook prostitutie, soa’s en bendes. We horen vogelgeluiden en wind. Het eenvoudige decor doet denken aan rood zand. Er ligt een antiek filmblik en er staat een oude radio. Ook in Suriname werd geluisterd naar Radio Oranje. In een van die uitzendingen vertelde koningin Wilhelmina dat Suriname na de oorlog autonoom zou worden maar die belofte werd niet ingelost. Schrijver, filmmaker, acteur en verhalenverteller Lesuis studeerde woordkunst in Antweropen. Zij is prettig om naar te kijken en luisteren. Ze weet de combinatie van haar familieverhaal en de geschiedenis van Suriname goed te combineren. Ze vertelt over haar opa, die telegrafist werd bij de marine, over Anton de Kom en over de kampen waar na de oorlog Duitsgezinden geïnterneerd werden. Die plek heet de Jodensavanne maar kreeg de veelzeggende bijnaam De Groene Hel. Lesuis maakt met oude filmpjes, interviews en oude krantenberichten duidelijk dat veel Surinaamse soldaten en verzetshelden hebben meegestreden met Nederland. In een van de interviews vertelt een oude dame dat ze op school elke week een cent meenam. Voor Holland. Meer dan bauxiet is informatief, interactief. Lesuis en haar twee muzikanten Damani Leidsman en Rory Ronde maken fijne muziek met prachtige zang van Leidsman. Lesuis vraagt zich tegen het einde van de voorstelling af hoe Surinaams zij nog is maar ondanks haar eigen overpeinzingen daarover geeft ze de bezoekers wel mee dat ze in ieder geval één ding goed moeten onthouden: zonder Suriname was er geen overwinning geweest. (GK)