Monumentale rol van Hans Croiset in De Vader

Aan het eind is de onttakeling van de oude André compleet. Te snel komt het applaus. Ik ben ontroerd, niet zozeer door de voorstelling die prachtig is, maar door de enorme prestatie van de 81-jarige Hans Croiset. Hij heeft een zware rol die vooral complex is omdat in het gedrag van André elke logica ontbreekt. Met fraaie mimiek, subtiele stembuigingen en zijn als vanouds superieure dictie maakt hij deze rol tot een groot genot voor de toneelliefhebber. 

De Vader van Florian Zeller is bezig met een mondiale zegetocht. Naast successen op Broadway en West End is het al in meer dan twintig landen gespeeld. De 37-jarige Franse auteur schreef het in 2012 na een ontmoeting met de toen 87-jarige Robert Hirsch, het ‘heilige monster’ van de Comédie-Française.

Het is een eenvoudig verhaal waarin André langzaam verder wegzakt in afwezigheid en ontreddering. Zijn heldere momenten worden steeds schaarser en wij begrijpen zijn verwarring goed, omdat wij de handeling beleven vanuit het hoofd van André. Dat maakt de voorstelling bijzonder, hoewel Guy Gassiers’ bewerking van Bernlefs Hersenschimmen met Joop Keesmaat bij het Ro Theater (2006) dat zelfde perspectief had. Bij De Vader is dat echter pregnanter zichtbaar. Als André met zijn dochter spreekt die in de eerste scène wordt gespeeld door Johanna ter Steege en in de tweede scène door Rian Gerritsen blijkt al snel dat we in zijn hersens zijn beland. De Vader bevat scènes die op elkaar lijken, maar telkens net even anders zijn. Zeller verklaarde dit als een manier om de toeschouwer te laten voelen waar hij zich bevindt.

Het geeft de voorstelling iets raadselachtigs waarbij je soms totaal niet meer weet wat wel en niet waar is. Dan lijkt De Vader wel wat op een Pinter en wordt het ongrijpbaar. Deze ingrepen van de auteur doen enigszins afbreuk aan de kracht van het verhaal dat vooral extra lading krijgt door het fijnzinnige spel van Croiset. Het dilemma van dochter Anne, meestal gespeeld door Ter Steege, wordt fraai uitgespeeld. Haar werk, haar echtgenoot en haar vader strijden voortdurend om haar aandacht. Dat in het huis steeds minder meubels staan – ook een parallel met de regie van Cassiers- maakt de positie van de demente man akelig tastbaar. Die man kon zich geen betere vertolker wensen dan Croiset. 

Tournee t/m 25 maart. Foto: Leo van Velzen.