Machtig taalbouwwerk uitmuntend vertolkt

Elf jaar heeft acteur en theatermaker Gijs Scholten van Aschat moeten wachten tot hij zelf weer eens in de gelegenheid was een voorstelling te maken. Het wachten was zeer de moeite waard. Zijn bewerking van Client E. Busken, de laatste roman van Jeroen Brouwers, is een ontroerend verhaal over de menselijke aftakeling dat niettemin ook erg komisch is, wat die ontroering versterkt.

Scholten vroeg muzikant Jip van den Dool om zijn verhaal te ondersteunen en zocht de songs uit. Maria Kraakman regisseerde. De werkwijze lijkt op Richard IIII, de legendarische Orkatervoorstelling met Tom Waits songs die hij in 2010 maakte met The Sadists.

Dat Scholten zelf het boek bewerkte tot script betaalt zich uit. Hij is uitmuntend in zijn tekstbehandeling. Hij spreekt zijn woorden uiterst zorgvuldig uit en boetseert de zinnen die hij van een passend ritme voorziet. Hij doet dat met een uitgekiende mix van subtiliteit en nadruk waarmee hij het woordenspel zo nu en dan een erotische lading mee geeft. Dat sluit prachtig aan bij de inhoud. Busken blijkt opgesloten in een tehuis voor dementen waar hij met luier aan zijn verval moet meemaken. Uit protest spreekt hij niet tegen het personeel, maar zijn gedachten zijn springlevend. Daarin speelt zijn mannelijkheid, ‘van staal en platina’ flink op, wat een fel contrast is met zijn verval dat zowel prachtig als treurig is, omdat het zo schitterend, vol zelfspot, verwoord is. Zijn heimelijke liefde voor verpleegster Moniek is plastisch en komisch beschreven. Tegelijk roemt hij zijn eruditie en stelt zich op gelijke hoogte met de Duitse dichter Rainer Maria Rilke.

Jip den Dool stuwt zanger Scholten met zijn elektrische gitaren sterk omhoog in songs als Shakin all over en My generation maar ook een zeer toepasselijk 4 + 20 van Stephen Stills dat Scholten deels van nieuwe tekst voorzag. Prachtig is het vocale duet in Lady of the Island. De voorstelling lijkt dan eventjes een popconcert. Mooi in de regie van Kraakman is dat zij de acteur, ook met fysiek spel, de hele vloer laat verkennen en prachtige stiltes laat vallen. Scholten en Kraakman roepen met hun sobere aanpak en dat machtige taalbouwwerk van Brouwers enorme innerlijke werelden op met literatuur en popmuziek als basis. Tekst, muziek en spel krijgen alle aandacht. Minder is meer. Dat hebben deze makers heel goed begrepen. Het resultaat is wonderschoon.