Ingenieuze, originele voorstelling over Twents verleden

Door het stof van producent Gerard Cornelisse is gemaakt ter gelegenheid van het zevenhonderdjarig bestaan van Enschede. De musical is een fraaie ode aan Alphonse Ariëns, de priester die zich hard maakte voor de positie van de arbeiders in de Twentse textielindustrie, maar Door het stof is veel meer dan dat. Het is een uiterst originele en zeer goed verzorgde productie. Jammer dat de liedteksten niet altijd verstaanbaar zijn.

In Katoen en water uit 2022, gespeeld bij de Ten Cate fabriek stond zeshonderd jaar Almelo centraal. Ook die productie was groots opgezet, maar Door het Stof is geraffineerder door een unieke vorm. De voorstelling begint in het Wilminktheater met Rijk of in het Muziekcentrum met Arm en het publiek loopt in de pauze van de ene naar de andere locatie. Slim bedacht en mooi uitgevoerd. Het derde deel is in het Muziekcentrum en valt vooral op door de grootschalige enscenering en het schitterende toneelbeeld.

Ik start met Rijk in het Wilminktheater waar een uiterst welvarende textielfamilie aan een lopend buffet ruziet over de muitende arbeiders. De pater familias is een fijne rol van Laus Steenbeke die ook schitterde in Van katoen en water. Zijn ene zoon (Fabian Jansen) is een arrogante bal en de andere (Alexander Schuitema) een geëngageerde jongeman die een geheime verhouding heeft met een meisje uit het arbeidersmilieu. De regie van Daniel van Klaveren is adequaat, zij het dat het telkens draaien van de tafel zijn kracht verliest. Het toneelbeeld met levende schilderijen is fraai. Er worden enkele liederen gezongen waarvan de tekst helaas niet duidelijk doorkomt.

In Arm, in het Muziekcentrum is de enscenering totaal anders met weefgetouwen, meer mensen op het toneel en een uitgebreid muziekensemble op het achtertoneel. Priester Ariëns (Danny Westerweel, ook vertaler van Dear Evan Hansen) en enkele personages uit het andere deel zien we hier terug. Die spelers lopen dus heen en weer tussen de twee speelplekken, een huzarenstukje. In dit deel roeren de arbeiders zich en vallen vooral acteurs Han Oldigs en Ellen Pieters op met mooi expressief spel. Arm dat net als Katoen en water geregisseerd is door Anne de Blok, is veel levendiger dan Rijk en heeft meer liederen die hier wel goed verstaanbaar zijn. Er wordt goed gezongen en de volkse muziek klinkt prachtig. De gemoederen lopen hoog op en het einde met een flinke schietpartij is dramatisch en verstild.

Na nog een korte pauze volgt het laatste deel waarbij het toneelbeeld van Joris van Veldhoven nog mooier is geworden door een groot koor op het achterste deel van het achtertoneel en strijkers op het voortoneel. Het publiek staat en kijkt op een plankier midden in de zaal naar de opkomende priester. Westerweel zingt een ingetogen lied dat jammergenoeg nogal kort is. Dit derde deel met erg fijne tekstpassages speelt zich af in het hiernamaals en oogt schitterend en imponeert dankzij de sterk gestileerde regie en de mooie ingetogen muziek van vooral strijkers.

Door het stof is een enorm grootschalige en zeer ingenieuze voorstelling die met heel veel aandacht en toewijding is geproduceerd. Het soepele script van Jibbe Willems biedt een fijne inkijk in de Twentse geschiedenis en het ontstaan van de katholieke arbeidersbeweging. Theater Producties Twente, Wilminktheater en Muziekcentrum Enschede, Nederlandse Reisopera, Theater Sonnevanck en Consensus Vocalis verenigen hier al het moois dat podiumkunsten in Enschede te bieden heeft. Het resultaat is een zeer geslaagd gesamtkunstwerk.