Indringende getuigenissen in woord en muziek

Met ingetogen liederen en verhalen uit concentratiekampen maakt de joodse zangeres Niki Jacobs op verzoek van het DeLaMar Theater een programma dat tachtig jaar vrijheid op serene wijze herdenkt.

In Getuigenissen leest Jacobs teksten uit het gelijknamige boek voor waarin Arnon Grunberg verhalen uit concentratiekampen verzamelde. In een korte toelichting na het openingslied vertelde Jacobs hoe zwaar het haar viel om dit programma te maken omdat zij in Grunbergs bloemlezing op zoek ging naar hoop maar dit niet vond. 

De herkomst van de uiteenlopende liederen in Getuigenissen is divers en wordt niet toegelicht, maar de betekenis dringt zich als vanzelf aan je op.  Jacobs zingt in het Nederlands, Jiddisch, Hebreeuws, Duits en Engels. We horen onder meer het oude joodse volksliedje Dremln feygl en de beroemde traditional Wayfaring Stranger dat ook Johnny Cash in zijn laatste jaren heeft opgenomen. 

Jacobs vertelt ook over het Sondercommando dat bestond uit kampgevangenen die gedwongen werden mee te werken aan de Duitse vernietigingsmachine. Ook verhaalt ze over de Kaddish, het gebed dat vaak wordt uitgesproken bij een overlijden, maar door de joodse medewerkers van het Sondercommando regelmatig werd gebeden in de kampen. Sommige teksten worden benadrukt met korte ritmische instrumentale klanken. Eén keer gebeurt dat vocaal als Jacobs’ begeleiders Hineni zingen ofwel Hier ben ik. Dat was het letterlijke antwoord van Abraham toen God hem riep. Het is een indringend dramatisch muzikaal accent bij de gruwelverhalen uit Getuigenissen.

Drie jaar geleden imponeerde Jacobs met The ballad of Mauthausen waarin zij de liederen die Theodorakis componeerde op de teksten die Iakovos Kambanellis in kamp Mauthausen schreef, aanvulde met traditionele Jiddische liederen en werk van Joodse singersongwriters. Werd dat programma nog geregisseerd door Ruut Weissman, dit keer deed Jacobs dat zelf met veel aandacht voor variatie. Prachtig is Shalom Aleichem dat ze al wandelend tussen het publiek a capella zingt. In de andere nummers wordt Jacobs ook hier uiterst smaakvol begeleid. Emile Visser op cello en Ro Kraus op altviool en mandoline eisen met solo's en duetten de meeste aandacht op, maar ook gitarist Ivo Dinkelaar, percussionist Bart Possemis in bassist Marco van Os blinken uit. Alle musici paren subtiliteit aan energiek spel. De mannen blijken alleskunners. In de oude gospelsong Ain’t no grave can hold my body down klinkt opeens prachtige, krachtige koorzang. De zang van Niki Jacobs is onberispelijk. Haar stem is loepzuiver, haar geluid is helder en warm. Mooi is ook dat teksten goed verstaanbaar zijn.

De verschillende nummers zijn soepel aan elkaar gelast zodat er geen applaus klinkt tussen de nummers door. Tegen het einde brengt Jacobs zelf lucht in het programma met Freedom van Elayna Boynton en Anthony Hamilton uit de Django Unchained film van Quentin Tarantino. Het concert besluit met Het is voorbij, een tekst van Brigitte Kaandorp gebaseerd op Motherland van Nathalie Merchant. Met vijf kwartier is dit theaterconcert goed gedoseerd en prachtig in balans. Mooi dat DeLaMar Jacobs in staat stelde dit programma te maken in het kader van het o zo geweldige Theater na de Dam.