Het altijd filosofische en bespiegelende KASSETT-repertoire analyseert de omstreden filosoof Gerard (G.J.B.) Bolland
3.5

Wanklank - Kassett & Ikarai

Het begrijpen van een onmogelijke man

Gezien op: 

26 mei, Theater Walhalla, Rottredam

Te zien t/m: 

december 2023

Stel je bent beroepsacteur en krijgt de kans om een antipathiek iemand te spelen. Vanuit acteursperspectief best leuk, want dan kun je nog eens wat kleuren van je talent laten zien. Je zegt toe, leuk! Maar dan blijkt het personage een type van notoir fascistisch kaliber. Wat doe je? Leef je je intens in de rol in en ga je je verdiepen in het personage, volg je de orders van de regisseur en tekstschrijver blindelings op? Of geef je vol overtuiging de rol terug?

Je personage heet Gerard (G.J.B.) Bolland, hoogleraar aan de Universiteit van Leiden, omstreden filosoof om zijn provocerende want donkerbruin getint fascistisch gedachtegoed, en stichter van het Genootschap voor Zuivere Rede. Met zijn universitaire openingsrede ‘De teekenen des tijds. Academische les, den 28sten September 1921 te Leiden, en voorts te ’s Gravenhage, Rotterdam en Amsterdam tot opening van colleges uitgesproken’ zorgde hij voor opschudding. Honderd jaar geleden overleden. Hegel-adept die ook graag grensoverschrijdend te werk ging. Kapot-denker.

Zijn borstbeeld stond ooit in de Tweede Kamer. Gecanceld, zou je kunnen zeggen. “Seksist, misantroop, pessimist en autodidact – denk je dat laatste eens goed in,” somt Oukje den Hollander van muziektheatercollectief (mc) KASSETT in de samen met Ikarai opgezette nieuwe productie WANKLANK op. Bolland had haar schoolleraar geweest kunnen zijn, zegt de Leidse actrice en zangeres als misschien een van de redenen om hem op het schild te willen hijsen. Onmogelijke man. Ja. Maar ze wil hem (kunnen) begrijpen. Maar kan dat wel, iemand van toen doorgronden puur aan de hand van een boek, schrifturen karakterbeschrijvingen? En waarom zou je dat trouwens willen, nog afgezien van de vraag hoe dan?, werpt tegenspeler en in diens ‘eigen tijd’ ook theatermaker en componist Freek den Hartogh bij haar op. Of kun je iemand misschien beter begrijpen door op te sommen wat iemand niet is? De oplossing van KASSETT? Op zoek gaan naar de ‘onbegrijpelijkste ander’: als het ze lukt zelfs zúlk iemand te kunnen begrijpen, dan kunnen ze iederéén begrijpen.

Op het podium ontspint zich  een boeiend spel tussen Den Hartogh die in hoofd, huid en snor kruipt van Bolland, en Hollander die zich voordoet als pianospeelster en stille bewonderaar, de joodse Ester Vas Nunes (1868-1929). Daarbij worden hun uitgesproken gedachten op gezette tijden onderbroken en kracht bijgezet door soms jazzy, soms klassiek aandoende klanken (viool, altviool, cello, contrabas, piano en drums) van muziekensemble Ikarai en liederen van Camiel Jansen die Oukje den Hollander ten gehore brengt. Gedurende de bergwandeling interrumpeert KASSETT zichzelf geregeld door ruim baan te geven aan de eigen vertwijfeling en dan terug te schakelen: zouden we iemand als Gerard Bolland wel moeten wíllen begrijpen? Dat terugschakelen is overigens een beproefd concept bij KASSETT: eventjes uitzoomen om even later dieper te kunnen inzoomen.

WANKLANK is het vijfde ‘onbegrijpelijke ander’-project. Het altijd filosofische en bespiegelende KASSETT-repertoire, veelal op tekst van Frank Siera, leidt dit keer niet tot een voorspelbare ‘biopic’, maar eerder in een oefening, in een levendig betoog over de vraag of het onmogelijk (of wellicht onwenselijk) is een ander volledig te kunnen begrijpen. Die vraag is temeer relevant omdat de theatervloer dé plek is waar publiek én maker worden uitgedaagd om begrip te kweken voor ‘de ander’. 

In een prijzenswaardige maar ook wat (te) behaaglijke voorstelling die wat lang aan de tijd is, krijg je valkuilen voorgeschoteld en dringt het belang door van goed te luisteren en van dialoog. Want de geschiedenis rijmt. Dat blijft oppassen, zeker voor de Baudets en andere complotdenkers van deze wereld.

 

Meer weten