Herkenning en verbazing in ode aan de verbeelding

Annet Schaap schreef in 2017 met Lampje een klassiek jeugdboek dat ook in vertaling meteen succesvol is. Een televisieserie is al in de maak, een grote film kan bijna niet uitblijven. Maar het Rotterdamse Maas Theater en Dans brengt als eerste de kern van het boek naar het theater door de verbeelding vrij spel te geven.

Geen kinderboek is de laatste jaren zo geprezen en bekroond als Lampje. Het spannende en ontroerende verhaal van de vuurtorendochter die in een eng zwart huis moet gaan wonen en daar met de misvormde Vis bevriend raakt, van hem leert lezen en schrijven, en eenmaal weer verenigd met haar vader op een piratenschip nieuwe avonturen tegemoet gaat, raakte jong en oud. Een verhaal dat gemaakt lijkt voor een grootschalige familievoorstelling, met vele spectaculaire decorwisselingen en uitbundige muziek. Maar het is een gouden zet dat Maas precies het tegenoverstelde doet.

De voorstelling blijkt net als het boek een ode aan de verbeelding en de kracht van fantastische verhalen. Hoe breng je al die verschillende plekken uit het boek tot leven? Van vuurtoren op een schiereiland tot een klein dorpje, van een donker huis tot een kermis met een freakshow, van witte kliffen tot een overwoekerde tuin en natuurlijk de zee? Juist door de beperking op te zoeken en te omarmen. Decorontwerpster Sanne Danz maakte een gedetailleerd minilandschap, met alle elementen van het boek, dat door het uit elkaar te halen en om te draaien moeiteloos transformeert tot een keuken, een slaapkamer of een kermistent en uiteindelijk tot een piratenschip. Vlag op wat even daarvoor nog kliffen waren en klaar. De verbeelding doet de rest.

Regisseur Moniek Merkx houdt zich in haar bewerking eveneens zeer trouw aan de tekst, maar dankzij een sterke cast heeft zij geen woeste honden nodig, maar volstaat geblaf van Carmen van Mulier, die moeiteloos en soms zelf in een enkele scène schakelt tussen vele personages. Zeer sterk is ook Gianni Noten, die alle patriarchale rollen speelt: de veeleisende afwezige vader (de Admiraal), de in zelfbeklag en schuldgevoel verstrikte vader (Augustus), de wrede kermisdirecteur en de misschien wel aardige maar nooit tot actie komende Nick. Anne Fé de Boer neemt het publiek gelijk voor zich in als de schrikachtige Martha, maar is ook heerlijk venijnig als de wind.

Al die dubbelrollen zijn niet louter praktisch, maar spiegelen ook de verschillende kanten en vooral groei die Lampje en Vis in het boek en de voorstelling doormaken. Als Lampje en Vis zijn Colombina-winnares Rosa van Leeuwen en Freek Nieuwdorp daarom perfect gecast. Beiden schuwen fysiek spel en grootste gebaren niet, maar kunnen ook met een enkel gebaar, een enkele gezichtsuitdrukking de hele zaal raken, van verschrikt en verlegen naar uitbundig en vol bravoure. Het komt allemaal samen in een zowel vrolijk als melancholisch stemmende slotscène, ondersteund door de muziek van Djurre de Haan die gedurende de hele voorstelling nooit te opdringerig is maar voortdurend het verhaal begeleidt.

Knap is dat de voorstelling juist ook spannend is voor alle kinderen en ouders die het boek al gelezen hebben. Voortdurend vragen zij zich af: maar hoe gaan ze het volgende deel doen? Keer op keer volgt herkenning, gecombineerd met verrassing en verbazing. Precies zoals in het boek. Daar kan geen realistische film- of televisieversie tegenop.