Geen nieuwe kijk op Jezus in fraaie Zie de mens bij Toneelgroep de Appel
Was Jezus een terrorist? De nogal nadrukkelijke bewering in het programmaboekje staat in schril contrast met de voorstelling. Dat Jezus gezien wordt als rebel of oproerkraaier maakt hem natuurlijk geen terrorist. Integendeel, in Zie de mens doet Jezus vooral denken aan Mahatma Gandhi.
Schrijver Erik-Ward Geerlings en regisseur Arie de Mol, kersvers artistiek leider van De Appel, stelden zich voor Zie de Mens ten doel minder de nadruk op de mythe te leggen en meer op de mens Jezus. Het is de vraag of zij daarin geslaagd zijn. De persoon Jezus komt immers zelf minder aan het woord dan zijn volgelingen en vijanden. Dat neemt echter niet weg dat Zie de mens een zeer aantrekkelijke voorstelling geworden.
De taal die Geerlings meegaf aan Jezus en zijn volgelingen is nergens hoogdravend en bestaat vooral uit soepele tekstregels. Mooi is te zien hoe de volgelingen van Jezus gezamenlijk worstelen met het in praktijk brengen van hun idealen: liefde en geweldloosheid. Hoe ingewikkeld dat is, blijkt voortdurend met als kantelpunt de tempelreiniging. Het is het moment waarop Judas de revolutie predikt en Jezus juist weg wil uit Jeruzalem om afstand te nemen van politiek. Dat had hij niet voor ogen.
Geerlings en De Mol zochten ook naar de redenen waarom een eenvoudige timmerman zoveel navolgers kon krijgen. Dat komt tot uiting in het ensemble waarin de verschillende personages allen hun eigen motieven hebben, van puur economisch tot ideologisch of louter persoonlijk. De voor de hand liggende verwijzing naar jihadisme ontbreekt. Op fraaie wijze worden de verschillende dilemma’s van het praktiseren van een ideologie zichtbaar gemaakt. Hoe ver wil je gaan in je keuze en welke rol spelen familiebanden? Geert de Jong als Maria maakt dat op navrante wijze duidelijk, ook nadat Jezus is gekruisigd.
Regie, spel en aankleding zijn uitstekend in balans. Alle acteurs zijn sterk op dreef en worden fraai voortgestuwd door de soundscape van Carl Beukman en de livemuziek van Erik Vandenberge, een aantrekkelijke mix van blues, gospel en worksongs, meegezongen door het voltallige ensemble.
De voorstelling neemt een lange aanloop met het verhaal van Johannes de Doper dat uitvoerig verteld wordt. Daarna volgt de groepsvorming rond Jezus en wordt zijn opkomst en zijn neergang op aansprekende wijze weergegeven, maar echt nieuwe gezichtspunten zijn moeilijk te ontwaren in Zie de mens. Dat is echter geen bezwaar omdat de voorstelling je wel op indringende wijze aan het denken zet over hoe ver je wilt gaan in het volgen van je idealen.
Foto’s: Leo van Velzen.