Theatermagiër Jakop Ahlbom nu nog filmischer

We don’t live here anymore is zijn nieuwste voorstelling. We zien twee bevriende stellen die kampen met hun relaties en met elkaar. De tekst is vertaald naar het Engels en de dialogen zijn ingesproken. Aldus ontstaat een kijkspel met voice-overs en ‘spreekdans’.

Illusies, verdwijningen en mysteries vormen de handtekening van het oeuvre van Jakop Ahlbom. In 25 jaar maakte deze theatermagiër bijna dertig voorstellingen waarmee hij al jaren wereldwijd succesvol is. Zo verkocht hij met Horror zes keer de beroemde opera in Sydney uit. Maar We don’t live here anymore is een totaal andere productie. De invloed van films in Ahlboms werk krijgt hier een heel andere dimensie. ‘Ik wil me zelf blijven door ontwikkelen. Herhaling vind ik niet interessant. Vorig jaar vroeg Bellevue mij om een kleine voorstelling te maken. Dat heb ik aangegrepen om te experimenteren. Daar is We don’t live here anymore uit voort gekomen.’

Het is vreemd om te kijken naar acteurs die niet spreken terwijl je wel hun tekst hoort, maar die is dus opgenomen. De voorstelling begint gewoontjes. Je ziet bewegingen die hetzelfde vertellen als de tekst, maar dat verandert langzaam. Tekst en beweging of dans gaan schuiven. Ahlbom: ‘En dan wordt het heel spannend. In het begin wordt de dialoog vervangen, maar naarmate de voorstelling vordert, wordt het abstracter. Bewegingen houden ogenschijnlijk geen verband meer met de tekst, waardoor de vervreemding nog groter wordt.’

In veel toneelstukken komt subtekst voor, ofwel datgene wat niet gezegd is, maar wel uit de tekst blijkt. ‘Omdat ik vaak zonder tekst werk, probeer ik zowel het expliciete als de subtekst in mijn bewegingstaal tot uitdrukking laten komen. Het spel wordt abstracter, maar staat wel in een kader, namelijk het verhaal dat in de dialogen schuilt.’ Ahlbom vroeg Marijke Schermer om een toneeltekst te schrijven en liet dat vertalen naar het Engels. Dat was niet met het oog op spelen in het buitenland. ‘Nee, maar het is wel mooi meegenomen. Ik koos voor de Engelse taal om daarmee het filmisch effect te versterken, maar ook om iets meer distantie te creëren. Ik hou van vervreemding. Het is leuk om mensen te laten kijken naar iets wat niet natuurlijk is. In het begin is alles nog vrij letterlijk en volgt beeld uit de tekst, maar ik laat dit langzaam ontwrichten.’

Ahlbom denkt goed na of zijn gedachtenspinsels voor het publiek goed te begrijpen zijn. ‘Een meer ervaren theaterkijker is gewend aan abstractie, maar dat geldt niet voor iedereen natuurlijk. Daar houd ik rekening mee.  Dat is een precaire zoektocht. Die oefenvoorstellingen in Bellevue konden we daarvoor heel goed gebruiken.’ Ahlbom is een heldere, enthousiaste prater die veel zelfkennis in zijn antwoorden stopt. Zijn voorkeur voor mysterie en hoe iets verteld moet worden leiden tot een heel nauwkeurige stijl van regisseren. ‘Ik heb niet altijd woorden paraat om uit te leggen wat ik wil en maak vaak intuïtieve keuzes.’ Is dat niet lastig voor acteurs? Lachend: ‘Dat is niet altijd makkelijk. Met Renato werkte ik voor de eerste keer dus dat was voor hem zeker niet simpel. Ik heb wel een jarenlange ervaring waardoor ik op mijn intuïtie kan vertrouwen en dat vertrouwen krijg ik ook van de spelers omdat we elkaar goed kennen. Deze productie is wel echt zwaar voor de spelers omdat ze zo enorm afhankelijk zijn van de techniek. Ze weten heel goed wat ze moeten doen, maar als het geluid hapert, gaat alles mis. Het is nog erger dan met dans waar je nog wel eens om de beat heen kunt, maar hier vereist de soundscape heel veel precisie.’

Volgend jaar maakt Ahlbom samen met Ish Dance Fine Mess. Dat wordt de opvolger van Knock out, een uiterst spectaculaire mix van dans, acrobatiek en martial arts. Première is in maart in DeLaMar in Amsterdam. Een jaar later maakt hij een grote locatievoorstelling in het Amsterdamse Bos in coproductie met Het Nationale Theater. Intussen lonkt het buitenland ook al weer. ‘We krijgen verzoeken uit Verenigd Koninkrijk en uit Italië.’

Te zien t/m 4 januari 2026.