Pleidooi van Theatergroep Echo: ‘Laat afwijken normaal zijn’
‘De dorpsgek van vroeger vond niemand eng. Maar een verward iemand op straat verkeert in een isolement. Ik zou graag willen dat mensen met een afwijking er gewoon bij horen. Zijn psychisch zieken niet eigenlijk een soort kanaries in de kolenmijn?’ Theatermaker Anna Schoen van Theatergroep Echo kreeg een burn out en raakte depressief. Ze maakte er samen met Paulien Greidanus en Anne en Lieke van der Vegt een voorstelling over. Bunker gaat op 19 november in première in een oud fabriekspand in Arnhem.
‘Het plan voor Bunker is al zes jaar oud. Ik kreeg wel eens waarschuwingen van mensen om me heen dat ik te hard zou werken. Ik begreep dat totaal niet, ook omdat ik mijn werk leuk vind. Twee jaar geleden ging het echter wel mis en kwam ik thuis te zitten. Inmiddels ben ik weer opgekrabbeld en maak ik nu dus theater over iets waar ik zelf ervaringsdeskundige in ben geworden. Paulien ook overigens want zij is chronisch depressief. We kozen voor een zo ontspannen mogelijke werkwijze met halve dagen werken die we geen repetities maar retraites noemden. We knipten dat op in vier verschillende perioden met telkens een presentatie tot slot. Dat hoefde geen complete voorstelling te zijn, maar meer een overzicht van de stand van zaken op dat moment.’
Waarom heet de voorstelling Bunker? ‘Wij dachten aanvankelijk dat we ons terug zouden trekken in een bunker om ons zelf daarmee buiten de maatschappij te plaatsen. Inmiddels denk ik dat mensen met depressies dus geen defect in de samenleving zijn, maar juist onderdeel van onze maatschappij uitmaken. Wat is normaal? Wie is perfect? Zijn we niet allemaal op een of andere manier in meer of mindere mate gemankeerd? We hebben uit de teksten die op aanvraag voor ons zijn gemaakt, een aantal scenes gekozen. Beeld en geluid zijn een essentieel onderdeel van het geheel. In de voorstelling maken we voelbaar wat psychisch kwetsbaar zijn betekent. Het is een pleidooi voor het normaliseren van afwijkingen.’
Daarmee grijpt Bunker onbedoeld terug op het werk van de Zweedse toneelschrijver Lars Noren die in de jaren zeventig al voorstellingen maakte over de vraag wat normaal is. Maar ook Ocean Breeze van het Noord Nederlands Toneel gaat daarover. Schoen: ‘Mauro Casarini die voor ons componeerde en ook live speelt, maakte ook voor hen de muziek. Er zijn nog wel meer theatermakers bezig met dit onderwerp. Zonder stress je werk doen houdt steeds meer mensen bezig en theater maken is zwaar, vooral met een eigen gezelschap. En dat wordt in de toekomst alleen maar erger.’ Schoen benadrukt dat Bunker geen loodzware voorstelling wordt. ‘Zeker niet, we hebben allemaal de lach nodig om de duisternis in te gaan, want anders haak je af.’ Er is ook een randprogramma. ‘We hebben een vijftal videoportretten gemaakt. We willen laten zien dat er meer is in het leven dan louter presteren en vooral duidelijk maken dat je je niet hoeft te schamen als je depressief bent of afwijkt.’
Jos Schuring
Oprichter en hoofdredacteur van Scènes. Was en is ook actief voor Theaterkrant, Het Financieele Dagblad, Haarlems Dagblad en tijdschriften als Theaterkrant Magazine en Heaven Popmagazine. Maakte samen met Loek Zonneveld en Rieks Swarte een boek over de Toneelschuur en schreef een boek over de PeerGrouP. Was in een vorig leven hoofdredacteur van CJP Magazine.