Nina Spijkers maakt montagevoorstelling bij Toneelschuur Producties
'GELUK IS GECLAIMD DOOR DE COMMERCIE'
Kun je geluk leren? En als dat zo is, hoe pak je dat dan aan? Repertoireliefhebber Nina Spijkers verlaat haar comfortzone en maakt samen met vier acteurs een productie zonder vastomlijnd plan, een montagevoorstelling. Wij zijn benieuwd hoe dat gaat en keken mee.
Maandag 4 december 2017, 14 uur In de Toneelschuurstudio's zijn regisseur Nina Spijkers, acteurs en andere medewerkers aan de voorstelling verzameld voor de eerste repetitie van Geluk. Voor het eerst gaat ze niet uit van een bestaande tekst, maar begint blanco. Met niets. Acht weken later moet er een voorstelling zijn. Spijkers vroeg iedereen na te denken over geluk en iets te presenteren. De resultaten zijn vanochtend aan elkaar geplakt. Dit leidt tot een aangename lappendeken van scènes die eigenlijk al een beetje een soort voorstelling vormen. Het geeft de regisseur inzicht in wat de spelers vinden van het thema. Victor IJdens leest een stukje voor uit de roman Gloed van Sandor Marai. Sander Plukaard kruipt in de rol van presentator van het televisieprogramma Lege zalen en laat Spijkers verhalen over de obsessie van mensen met het bereiken van geluk en de stress die dat veroorzaakt. Andere acteurs schreven brieven en de ontwerpers van geluid, licht en kostuums verhalen over hun eigen bijdragen. Het knettert van de energie. Een klein publiek van Toneelschuur-medewerkers waaronder ook coach Jeroen De Man, ziet het geheel geamuseerd aan.
Vrijdag 22 december 14u30 Het toneelbeeld wordt bepaald door een glittergordijn. Rechts staat een aantal fraaie groene palmen. Linde van den Heuvel doet een monoloog en zit gehurkt met haar knieën in haar trui op de toneelvloer. Dan wordt ze weg getild onder luid aanzwellende klassieke muziek. Tessa Jonge Poerink zit tussen de palmen en spreekt over een parallel tussen bomen en mensen. Dan staan de vier acteurs vlak voor ons en beginnen hard te schreeuwen met steeds extatischer wordende gezichtsuitdrukkingen. Het klinkt primitief. Mooi. Slechts een kwartier duurde deze mini-presentatie. Jeroen De Man is positief over de beginscène. Spijkers vond de talkshow van de eerste presentatie aantrekkelijk omdat daarin alles positief moest zijn. Waar kom je uit als je dat eindeloos doortrekt? Ze is dol op de bomen en vraagt zich af of er niet meer bomen op toneelvloer kunnen. Sander Plukaard roept meteen dat hij lekker wil tuinieren op toneel. Daar wordt je immers gelukkig van. Jeroen De Man vraagt naar het decor. Het blijkt een verrassingsdecor dat drie dagen geleden is gemaakt. Spelers en acteurs gaan nu met elkaar in gesprek, voordat zij zich onderdompelen in kerstsferen. Tot nu toe zijn vooral vrijelijk scènes geproduceerd. Nu is het tijd om te praten.
Woensdag 3 januari 14 uur Spijkers zit aan tafel in de keuken. Samen met regieassistente Muriël Megens werkt ze een gesprek uit dat gister ontstond. Toen was het definitiedag. 'Het was nodig dat we bepaalden hoe wij ons verhouden tot geluk. Wat ervaren we zelf als geluk? Hoe geef je geluk vorm? Eergister hebben de spelers allemaal over hun geluksmomenten in de kerstperiode verteld. Tessa zong Non je ne regrette rien zonder de tekst precies te kennen. Het klonk echt Frans en was voor mij tot nu toe het hoogtepunt in het repetitieproces.' Spijkers spreekt over de millenials die bij bosjes opgebrand raken. 'De prestatiedruk is zo hoog. Je kunt alles worden wat je wilt. Maar weet maar eens wat je wil worden, en als je het weet moet je het nog zien te bereiken. Heb je wel het goede gewild of was dat andere misschien toch beter?' Achter de keuken is de repetitieruimte waar de spelers nu zelf bezig zijn. Spijkers: 'Heerlijke momenten, ik schrijf en zij zijn samen fluisterend in de weer, net een middelbare school, enig vind ik dat.' Spijkers gunt spelers en zichzelf veel vrijheid maar heeft wel een globale structuur. 'Over twee weken is een eerste versie klaar. Daarna gaan we fijn slijpen. Geluk is een veelzijdig begrip wat vaak geduid wordt door ongeluk te beschrijven. Geluk is geclaimd door de commercie. Alsof het haalbaar is voor iedereen. Gefabriceerde momenten op sociale media vergroten de kans dat je gaat falen, maar dat kan niet. Je mag niet falen.' Aan een voorstelling beginnen vanuit niets is fijn, aldus Spijkers. 'Dit niet perse spannender dan werken met repertoire. Ook met Tsjechov en een briljante cast kan je de mist in gaan. Ik heb me zelf gedwongen geen idee te hebben. Natuurlijk heb ik een visie en dat is een soort basis maar ik had geen concreet plan voor deze voorstelling en ook geen geheime agenda; ik wil geen illusie van collectiviteit, maar echte collectiviteit. We filmen alles maar hebben nog niets teruggekeken. Wel houden we zorgvuldig bij per dag wat we hebben gedaan zodat acts of scènes terug te vinden zijn als we dat toch nog willen.' Die echte collectiviteit blijkt even later in de repetitieruimte. De vier acteurs oefenen een liedje staand bij de piano. Nina zegt dat ze er graag een dansje bij wil. De acteurs beginnen meteen enthousiast te springen en te bewegen. Uit de rekwisietenopslag zijn stokken en hoeden gehaald. Iedereen probeert wat uit. Hilarisch is de glijpartij van Victor IJdens door het glittergordijn. Sander Plukaard is aan het jongleren met stokken. Het is een dolle boel.
Donderdag 11 januari 14u30 Spijkers praat met een achttal gymnasiasten die op repetitiebezoek komen. 'Alsof je geluk moet hebben om gelukkig te zijn. Je kunt ook blij zijn', zegt een van de scholieren. Een ander vult aan: 'Ik geloof dat mensen die tevreden zijn met een simpel leven hebben vaak gelukkiger zijn dan mensen die van alles willen.' Spijkers is het daarmee eens maar vindt tevreden zijn saai. Dan noodt ze haar gasten uit om 'liefdevol te kijken naar het het acteursgeploeter'. Het viertal is op een kluitje bezig met een medley waarbij ze zichzelf op speelgoedinstrumenten begeleiden. Ze buigen over elkaar heen, houden elkaar de microfoon voor en gebruiken elkaars lichaam als houvast en vormen uiteindelijk een treintje. 'Tof' zegt Spijkers. De muzikale en altijd gretige acteurs zijn zeer aangenaam om te zien. Ik ben nu vier keer wezen kijken, maar heb nog geen idee wat de voorstelling gaat worden. Spijkers en haar spelers weten dat op dit moment ook nog niet.
Geluk is te zien t/m 24 maart, toneelschuurproducties.nl/geluk
Foto's: Mette Stam, tekst Jos Schuring
