De toneelterugkeer van Fedja van Huêt

Na acht jaar is Fedja van Huêt weer in het theater te zien en wel bij Toneelgroep Maastricht. Regisseur Michel Sluysmans belt hem eens per jaar. ‘Of ik kom spelen. Dan zeg ik altijd dat ik er een weekje over wil nadenken. Maar Michel bleef bellen. Leuk en heel slim, zei hij de laatste keer: “En als we Vrijdag gaan doen, kom je dan wel?” Toen kon ik geen nee meer zeggen.’

Na zijn toezegging begon hij te twijfelen. ‘Wil ik dat wel? Georges, mijn personage, heeft drie jaar gevangen gezeten voor incest. Ik heb zelf een dochter van tien jaar. Ik ken het stuk heel goed omdat ik in 2003 de rol van Erik, Georges’ beste vriend, speelde bij ZT Hollandia. Na MeToo vind ik het belangrijk dat we iets met dit onderwerp doen.’ Van Huêt heeft nu de rol die in 2003 werd gespeeld door Bert Luppes. ‘Ik ben nu net zo oud als Bert toen. Mijn moeder zei me onlangs dat ik 25 jaar acteur ben. Nooit bij stilgestaan.’

Vergeving
In de Theaterencyclopedie staat dat incest, overspel en sociale controle de belangrijkste thema’s zijn, maar Vrijdag is toch vooral een stuk over vergeving? ‘Dat klopt. Daar draait alles om.’ Alle vier personages gingen in de fout. Georges misbruikte zijn minderjarige dochter en draait de cel in. Zijn vrouw Jeanne begon toen een relatie met zijn beste vriend Erik en kreeg een kind met hem. Dochter Christiane zou haar vader verleid hebben als een soort Lolita. Van Huêt kijkt misprijzend. ‘Zo is het regelmatig geënsceneerd, maar ik vind die benadering niet interessant. Is Jeanne in staat om Georges te vergeven? Kan Georges haar vergeven dat ze met de buurman in bed dook? Maar het belangrijkste is de vraag of George zichzelf kan vergeven.’ Maar hoe doe je dat? ‘Goede vraag. Je kunt met elkaar veel openheid betrachten en dan dicht bij de waarheid komen. Dan ben je een eind op weg. Maar jezelf vergeven? Ingewikkeld. Ik weet het ook niet.’ Met dichtbij de waarheid bedoelt Van Huêt of Georges zich wel of niet vergreep aan zijn dochter. ‘Dat staat niet letterlijk in de tekst. In een poging haar man voor de cel te behoeden heeft Jeanne tijdens het proces voor hem gelogen. De spanning daarover wordt in het stuk langzaam opgebouwd. Hugo Claus heeft het ramgoed geschreven.’ Georges heeft grote moeite om met zichzelf in het reine te komen. ‘Ik weet ook niet of ik dat zelf zou kunnen, maar ik kan me dan ook niets voorstellen bij de fout die George heeft begaan. Georges is een gebroken man. In de gevangenishiërarchie heb je het als pedofiel niet makkelijk. Jeanne vindt dat hij na thuiskomst iemand anders is geworden.’

Het leukste van acteren
Tijdens een repetitie in Maastricht zag ik Van Huêt zeer geconcentreerd aan het werk met Sander Plukaard en Anniek Pheifer. Als hij overlegt, oogt hij ontspannen. Zodra de scène hervat wordt, schakelt hij razendsnel om en kijkt diep schuldbewust. ‘We kregen acht weken om uit te vinden hoe we Vrijdag het beste kunnen maken. Dat is het allerleukste van acteren. Bij film repeteer je bijna nooit. Dat is vluchtiger. We zijn pas in de derde week en liggen voor op het schema, al houd ik me daar nooit mee bezig.’ Dat doet de regisseur. De acteurs kijken regelmatig in hun script. Dat gebeurt wel vaker, maar niet elke regisseur wil dat. Bij Ivo van Hove moeten acteurs de tekst kennen als de repetities starten. Van Huêt knikt. ‘Ik heb acht jaar met hem gewerkt. Hij is zo efficiënt. Bij de marathons, zoals Romeinse tragedies hadden we soms maar drie repetities voor een scène. Wij hadden pas na vijf, zes keer spelen het gevoel dat het goed zat. Best riskant, maar je krijgt zo veel vertrouwen dat je dan dus je stinkende best doet.’ Spijt dat hij in 2013 weg ging bij Toneelgroep Amsterdam heeft hij niet. ‘Ik heb daar acht jaar gespeeld. De druk was hoog en de agenda vol. De ene dag Tokio en een dag of wat later ben je in Adelaide. Natuurlijk is dat reuze spannend, maar ik wil ook wel eens ’s avonds mijn dochter naar bed brengen. Film en televisie is daarom makkelijker en vaak beter betaald. Ik geniet van Vrijdag, maar of ik dit snel weer ga doen weet ik niet. Misschien als Michel nog eens belt.’

Vrijdag, Toneelgroep Maastricht, met Fedja van Huêt, Anniek Pheifer, Sander Plukaard en Frieda Barnhard. Te zien t/m18 december. De recensie **** lees je hier

Vrijdag, de klassieker
Vrijdag is in 1969 door De Nederlandse Comedie in Amsterdam voor het eerst gespeeld. Hugo Claus stopte het vol symboliek. Zo gedraagt Christiane zich als een hoer die haar vader verleid. Daarna klaagt ze hem aan, met als gevolg dat het andere kind geboren wordt. Literaire critici zagen daarin een vergelijking met Christus die geboren werd om anderen te bevrijden. Als Georges en Jeanne wijn drinken is dat het bloed van Jezus. En zo meer. Vrijdag kent een uitvoerige opvoeringsgeschiedenis in Vlaanderen en Nederland. In 1981 is Vrijdag door Claus zelf verfilmd. In 2014 is het voor het laatst gespeeld in Nederland in twee verschillende producties: bij Het Nationale Theater in regie van Casper Vandeputte met Stefan de Walle als Georges en een Vlaamse productie van De Spelerij in regie van Paula Bangels.