Verslag Cultura Nova 2: Lieke Benders, Laika en Dinanda Luttikhedde

Schoonheid is niet wat je nieuw koopt, maar waar een hart van klopt. Het is een van de vele teksten die we lezen in een huis in de Heerlense volkswijk Molenberg waar in de jaren zestig uitsluitend mijnwerkers woonden. De wijk raakte na de sluiting van de mijnen enrsntig in verval en is na renovaties, thans weer een aangename woonbuurt.
 
In Gluren van Lieke Benders wandelen we met twintig mensen langs vijf huizen in deze wijk waar we ook naar binnen gaan. Elke bewoner heeft zijn eigen verhaal. Als we in de huiskamer van een oude grijze dame staan, zit de bewoonster aan haar tafel. Uit een speaker klinkt het verhaal over haar 'neef''. Het blijkt een joodse man te zijn wiens leven zij redde tijdens de Tweede Wereldoorlog. De man zoekt haar nog elk jaar op, maar ze praten daar niet meer over want  'oorlog gaat ook met pensioen'.
 
In een prachtig hofje zitten we in de huiskamer van de zeventigjarige Miep die demonstraties in Parijs in 1968, de wijde wereld in trok en zonder haar schuld vast kwam te zitten vanwege drugssmokkel. Prachtig is het verhaal van Farhad die ruim vijftien jaar in Nederland woont, werkte als fietsenmaker, maar inmiddels is afgekeurd. Farhad is zeer muzikaal en vertelt dat hij al tweehonderd liedjes opnam die hij op You Tube zette. Zijn familie is ver weg. Zijn buren beschouwt hij nu als familie. Dan horen we hem zingen over Afghanistan en de oorlog. Hartverscheurend.
 
De grote verdienste van Benders is dat zij, geholpen door de oranisatie van Cultura Nova, medeproducent van Gluren, prachtige verhalen vond van doodgewone mensen en daar aangrijpend poetisch theater maakt. Een van de medebezoekers merkte tijdens het wandelen op dat je door deze verhalen ook meer schoonheid in je eigen leven kan zien. Een terecht en groot compliment voor de jonge theatermaakster uit Limburg.

Laika – Suikerspin

Dat Suikerspin zich afspeelt op een kermismolen roept direct herinneringen op aan de botsautootjes uit Bernadetje waarmee Alain Platel  midden jaren tachtig zijn mondiale zegetocht begon. Maar waar Bernadetje vooral beeldend was, is Suikerspin van Laika juist erg tekstgericht.

Suikerspin verhaalt over een kermisfamilie. Hoofdpersonage Arthur Van Hooylandt is een man met een bedenkelijke moraal en gaat dubieuze parktijken niet uit de weg. Zijn vader kocht ooit een Siamese tweeling om te exploiteren in zijn kermis. Dat Arthur daar later nog op bizarre wijze mee geconfronteerd zou worden is een geheim dat lang bewaard blijft en hier ook verder ongenoemd moet blijven.

Suikerspin is een bewerking van de roman van ErikVlaminck in regie van Laika's artistiek leider Jo Roets. De vondst van de kermismolen als decor lag misschien voor de hand maar wordt briljant uitgebuit om diverse toneelbeelden te creĕeren, waarbij smartlappen sfeerverhogend werken, maar ook een spannende soundscape ingezet wordt.

De taal van Vlaminck is rijk, copieus zelfs aldus Roets, maar blijft tegelijkertijd heel volks en is daarmee onmiskenbaar Vlaams en dat is prachtig. Voor veertienplussers waarvoor de voorstelling gemaakt is, blijft de voorstelling niettemin wel erg talig.

Dinanda Luttikhedde – Duif

Met film, fanfare, muziek en poĕzie brengt Dinanda Luttikhedde een ode aan de duivensport. Voorafgaand aan de voorstelling houdt duivenmelker Douwe Jongboom in het clubhuis van postduivenvereniging St. Hubertus in Hoensbroek waar de voorstelling plaatsvindt, een warm betoog over de kick die hij nog altijd krijgt wanneer zijn duiven terug keren bij het baasje. Als je met pensioen gaat en je wilt aan de duiven moet je dat vooral samen met de vrouw doen, zo houdt Jongboom ons voor.

Dan volgt de film die met verschillende en soms synchrone beelden op drie schermen vertoond wordt. We zien daarin vooral Jongboom en zijn zorg over zijn duiven. Jongboom is veel aan het rommelen in zijn achtertuin met talloze duivenhokken en belt met anderen over de verwachte terugkeer van zijn duiven.

Lutikhedde kan mooi filmen, maar de kijker komt weinig te weten over de duivensport. Daardoor blijft het verhaal op afstand. De voorgedragen poĕzie klinkt zacht en onverstaanbaar. De live soundtrack met ijle klanken op een elektrische gitaar en een tienmans fanfare is prachtig. Duif is vooral een mooi en sympathiek project omdat het een volks onderwerp esthetisch benaderrt. Dat is interessant, maar de vraag is of Duif daarmee niet een beetje zijn doel voorbij schiet. Wel is er na afloop gelegenheid tot napraten met Douwe en andere duivenmelkers.

24 augustus op Cultura Nova in Heerlen; Gluren van Lieke Benders, ****  is nog t/m 1 september te zien, meerdere keren per dag; Suikerspin van Laika, *** is nog t/m 26 augustus te zien; Duif van Dinanda Luttikheide, *** is nog te zien op 25 augustus, foto Phile Deprez